გვინეა

გვინეაშ რესპუბლიკა (ფრანგ. République de Guinée) — სახენწჷფო ბჟადალ აფრიკას. ქიანას ოორუეშე უხურგანს სენეგალი, ოორუეშე დო ოორუე-ბჟაეიოლშე — მალი, ბჟაეიოლშე — კოტ-დ’ივუარი, ობჟათეშე — ლიბერია, ობჟათე-ბჟადალშე — სიერა-ლეონე, ოორუე-ბჟადალშე — გვინეა-ბისაუ. ბჟდალშე ომძღჷ ატლანტიშ ოკიანე. ქიანაშ ნანანოღა - კონაკრი.

გვინეაშ რესპუბლიკა ფრან. République de Guinée გვინეა
დევიზი: Travail, Justice, Solidarité (ხანდა, სამართალიანობა, სოლიდარობა}
ჰიმნი: Liberté (დუდიშულა)
გვინეაშ ორენი
ნანანოღა		კონაკრი 9.516667,-13.79°31′ ოორ. გ. 13°42′ ბჟად. გ.
უკაბეტაში ნოღა		კონაკრი, ნზერეკორე, კინდია
ოფიციალური ნინა(ეფი)		ფრანგული პულაარ კისი კპელე მანინკა სუსუ ტომა
თარობა		რესპუბლიკა
-	პრეზიდენტი	მამადი დუმბუია
-	ბაჰ ური	მოჰამედ საიდ ფოფანა
ფართობი
-	გვალო	245 857 კმ2 (78-ო)
მახორობა
-	2013 ფასებათ	11 176 026 (75-ა)
-	მეჭედალა	39,4 ად/კმ2
ედპ (ჸუპ)		2008 ფასებათ
-	გვალო	10 422 მლნ
-	ართ მახორუშე	1 014
აგი (2013)		0,355 (დაბალი) (178-ო)
ვალუტა		გვინეური ფრანკი (GNF)
ბორჯიშ ორტყაფუ		+0
ქიანაშ კოდი		GNF
Internet TLD		.gn
ოტელეფონე კოდი		+224

გეოგრაფია

ქიანაშ ტერიტორიაშ გვერდშე უმოსი უკებჷ ოშქაშე სიმაღალეშ გვალეფს დო პლატოეფს. ქიანაშ უმაღალაში კონკა - გვალა ნიმბა — 1752 მ.

ორთა

გვინეაშ ტერიტორია დახე ედომუშამო სუბეკვატორულ ორტყაფუს იდვალუაფუ. ატლანტიშ ოკიანეშ ინწრო წყარპიჯი ღოზი რზენს უკებჷ. ქიანაშ დინოხოლე ტომბას ეპონილიე წყარმალუეფიშ ლეხერეფით გოჭკირილი ფუტა-ჯალონიშ პლატო (გვალა ტამგე 1537 მ) დო ოორუე გვინეაშ ზუგი (გვალა ნიმბა 1752 მ). ოორუე-ბჟადალშე ვაკე რე (300-400 მ). სასარგებლე დინოხურიშეფშე მიკიგორუაფუ რკინაშ მადანი, ალმასი, ბოქსიტეფი დო ორქო.

მახორობა

ქიანაშ მახორობაშ მუდანობა — 10,6მლნ (2014 წანაშ ეჭარუაშ მეჯინათ).

ონოღე ძინა — 2,6% (ფერტილურობა — 5,2 დუნაბადი ართ ოსურშა, ჩჷქიჩჷქუეფიშ ღურაფა — 63 - 1000 დუნაბადშე).

თელარაშ ოშქაშე მუდანობა — 56 წანა ქომოლკოჩეფი, 59 - ოსურკათა.

იმუნოდეფიციდური ვირუსით დალახება (აივ) — 1,6% (2007).

ეთნიკური აკოდგინალუა: ფულბე 40%, მანდინკა 30%, სუსუ 20%, შხვეფი 10%.

თარი რელიგია — სუნიტური გეჸვენჯობაშ ისლამი, მახორობაშ 85%. მახორობაშ დოხოლაფირო 8% — ქირსიანეფი რენა. თინეფშე უმენტაში — კათოლიკეფი. აბორიგენული რწუმეფი — 7%.

ჭარუა-კითხირიშ რჩქინა — ქომოლკოჩეფიშ 42%, ოსურკათაშ 18 % (2003 წანაშ ფასებათ).

ნოღაშ მახორობა — 34% (2008 წანას)

ისტორია

გვინეაშ ტერიტორიას მახორუ კათეფიშ ორდოიანი ისტორია დაღარას რე დოგურაფილი. XV ოშწანურაშ ოშქაშე წანეფს გვინეაშ ტერიტორიას ქჷდიხორეს მაართა ევროპალეფქ (პორტუგალიარი მეზუღეეფი), ნამუთ XIX ოშწანურაშახ ოწიუდეს ჭკორეფით ვაჭარუას.

XIX ოშწანურაშ მაჟირა გვერდიშე, ევროპულ სახენწჷფოეფქ ქიდიჭყეს გვინეაშ ეჭოფუა. კოლონიურ იმპერიეფს შქას აწმარენჯობაქ საფრანგეთიშ გომორძგუალათ გეთუ. 1895 წანაშე, გვინეას საფრანგეთიშ ოღვენჯეფი საფრანგეთიშ კოლონია სენეგალიშ აკოდგინალუაშა მიშმეშჷ, უკული თინეფქ ზოხო კოლონიეფო გირთეს. 1904-1958 წანეფს, საფრანგეთიშ გვინეა საფრანგეთიშ ბჟადალ აფრიკაშ „ტერიტორიათ“ იკოროცხუდჷ.

1958 წანაშ 2 გჷმათუთაშე, ტერიტორიაშ ანსამბლეაქ 1958 წანაშ 28 ეკენიაშ რეფერენდუმიშ ომანგეთ ზოხორინელი გვინეაშ რესპუბლიკაშ აკოქიმინუა გეგმაცხადჷ. თიმ წანაშ ქირსეთუთას, გვინეა გოეროშა მიღეს. ქიანაშ პრეზიდენტო დო თარობაშ მადუდეთ გჷნირთჷ სეკუ ტურექ.

გვინეაშ თარობაქ ასრულჷ შანულამი ადმინისტრაციული რეფორმეფი. 1958 წანას გაუქვუ ბელადეფიშ ინსტიტუტი, გემიშეღეს აბანური ხეშუულებაშ გიშაგორუეფი; გეგმიცხადჷ ოსურკათაშ წორონებობა. 1959 წანას დიჭყეს გესვანჯაშ ანაზღაურაფა, პენსიეგი კანკალე კატეგორიაშ მახანდეეფშო. 1959 წანაშ 1 გერგობათუთას, თარობაქ გაუქვუ დიხეფიშ ჸიდირი-გიმოჩამა, იჯარა დო შხვა თარობაშ ორგანოეფიშ სანქციეფიშ უმუშო.

1970 წანაშ გერგობათუთას, პორტუგალიარეფქ გვინეაშ თარობაშ გითორაგვაფაშ ღანკით, ქიანაშ ტერიტორიაშა დაქირაფილი რაზმეფი გეგნიჸონეს, მარა თინეფი გვინეაშ აკოანჯარაფილ ნძალეფქ მოჯალაგეს. 1971 წანას მიშჷ პორტუგალიაშ აგრესიაშ შედეგეფიშ ლიკვიდაცია.

ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული დორთუალა

გვინეა გორთილი რე 7 პროვინციათ დო 33 საპრეფექტოთ, ქიანაშ ნანანოღა კონაკრი ომანგ პროვინციაშ დონეშ ადმინისტრაციულ-ტერიტორიულ დორთუალას.

გვინეაშ რეგიონეფი.

№	რეგიონი	რეგიონი(ფრ.)	ადმინისტრაციული ცენტრი	ფართობი, კმ²	მახორობა, ადმ. (2009)	მეჭედალა, ადმ./კმ²
1	ბოკე	Boké	ბოკე	31 186	1 036 700	33,24
2	კონაკრი	Conakry	კონაკრი	450	1 548 500	3441,11
3	ფარანა	Faranah	ფარანა	35 581	777 700	21,86
4	კანკანი	Kankan	კანკანი	72 156	1 467 000	20,33
5	კინდია	Kindia	კინდია	28 873	1 432 900	49,63
6	ლაბე	Labé	ლაბე	22 869	919 700	40,22
7	მამუ	Mamou	მამუ	17 074	797 800	46,73
8	ნზერეკორე	Nzérékoré	ნზერეკორე	37 668	2 237 500	59,41
	ედომუშამო			245 857	10 217 800	41,56

Galerie

• 
  atlas Guinea
• 
  Dame de Mali
• 
  Chute de Tabouna à Kindia
• 
  Chute de Saala Labé
• 
  Chimpanzé de Bossou
• 
  Plage sur les Ile de Loos

რესურსეფი ინტერნეტის

• გვინეაშ უახოლაში ისტორიაშენი^{[ღურელი რსხილი]}
• ვებ-ხასჷლა გვინეაშ რესპუბლიკაშენი
• სურათეფი გვინეაშ რესპუბლიკაშე^{[ღურელი რსხილი]}

ლიტერატურა

• ქორთული სხუნუეფიშ ენციკლოპედია, ტ. 3, ხს. 143-145, ქართი, 1978 წანა.

სქოლიო

ათე სტატია მერკე რე. თქვა შეგილებუნა ქიმეხვარათ ვიკიპედიას დო გაგშათინათ დო გახვეიანათინ.